Abstrakt:awtor biziň ýurdumyzdaky iňňe koks önümçiligini we sarp ediş ýagdaýyny, grafit elektrodda we negatiw elektrod materiallary senagatynyň perspektiwasynda seljerýär, çig mal baýlyklaryny öz içine alýan nebit iňňesi koks ösüşiniň kynçylyklaryny öwrenýär, hili ýokary däl, uzyn sikl we artykmaç ukyplylygy bahalandyrmak, önümiň segmentasiýa gözlegini ýokarlandyrmak, ýokary derejeli bazary ösdürmek üçin birleşme okuwlary ýaly önümçilik çäreleri.
Çig malyň dürli çeşmelerine görä, iňňe koksyny nebit iňňesi koksyna we kömür iňňesi koksyna bölmek mümkin. Nebit iňňesi koksy, esasan, arassalamak, gidrodulfurizasiýa, gijikdirilen koks we kalsinasiýa arkaly FCC süýüminden ýasalýar. Bu proses birneme çylşyrymly we ýokary tehniki mazmuna eýe. Iňňeli koks ýokary uglerod, pes kükürt, azot, pes kül we ş.m. aýratynlyklara eýedir we grafitizasiýadan soň ajaýyp elektrohimiki we mehaniki aýratynlyklara eýedir. Aňsat grafitizasiýa bilen anisotrop ýokary derejeli uglerod materialynyň bir görnüşidir.
Iňňe koksy, esasan, ýokary güýçli grafit elektrod we litiý ionly batareýa katod materiallary üçin ulanylýar, “uglerod pik”, “uglerod bitarap” strategiki maksatlar hökmünde ýurtlar demir we polat we awtoulag senagatynyň üýtgemegine we senagat gurluşynyň sazlanyşyna goldaw bermegi dowam etdirýärler we energiýa tygşytlaýan pes uglerod we ýaşyl daşky gurşawy goramak tehnologiýasyny ulanmaga itergi berýärler, şeýle hem çalt ösýän täze çig malyň çalt ösmegi. Geljekde iňňe koksynyň aşaky pudagy henizem ýokary derejede gülläp öser. Bu mowzuk, grafit elektrodda we anod materialynda iňňe koksynyň ulanylyş ýagdaýyny we geljegini seljerýär we iňňe koks pudagynyň sagdyn ösmegi üçin kynçylyklary we çäreleri öňe sürýär.
1. Iňňe koksynyň önümçiliginiň we akym ugrunyň derňewi
1.1 Iňňeli koks öndürmek
Iňňeli koks önümçiligi esasan Hytaý, ABŞ, Angliýa, Günorta Koreýa we Japanaponiýa ýaly birnäçe ýurtda jemlenendir. 2011-nji ýylda iňňe koksynyň dünýädäki önümçilik kuwwaty takmynan 1200kt / a, şolardan Hytaýyň önümçilik kuwwaty 250kt / a, diňe dört hytaý iňňe koks öndürijisi bardy. “Sinfern Information” -iň statistikasyna görä 2021-nji ýyla çenli iňňe koksynyň dünýädäki önümçilik kuwwaty takmynan 3250kt / a çenli ýokarlanar we Hytaýda iňňe koksynyň önümçilik kuwwaty takmynan 2240kt / a çenli ýokarlanar we dünýädäki önümçilik kuwwatynyň 68,9 göterimini emele getirer we Hytaýyň iňňe koks öndürijileriniň sany 21-e ýeter.
1-nji tablisada dünýädäki iň oňat 10 iňňe koks öndürijisiniň önümçilik kuwwaty 2130kt / a, dünýädäki önümçilik kuwwatynyň 65,5% -ini emele getirýär. Iňňeli koks kärhanalarynyň global önümçilik kuwwaty nukdaýnazaryndan, nebit seriýaly iňňe koks öndürijileri, umuman alanyňda, uly göwrümli, bir zawodyň ortaça önümçilik kuwwaty 100 ~ 200kt / a, kömür seriýaly iňňe koks öndürmek kuwwaty bary-ýogy 50kT / a.
Öňümizdäki birnäçe ýylda dünýädäki iňňe koks önümçiligi kuwwaty artar, ýöne esasan Hytaýdan. Hytaýyň meýilleşdirýän we gurulýan iňňe koks önümçiliginiň kuwwaty takmynan 430kT / a, aşa köp iş ýagdaýy hasam agyrlaşýar. Hytaýyň daşyndaky iňňe koks kuwwaty esasan durnukly, Russiýanyň OMSK nebiti gaýtadan işleýän zawody 2021-nji ýylda 38kt / iňňe koks bölümini gurmagy meýilleşdirýär.
1-nji suratda soňky 5 ýylda Hytaýda iňňe koksynyň öndürilişi görkezilýär. 1-nji suratdan görnüşi ýaly, Hytaýda iňňe koks önümçiligi 5 ýylda 45% ösüp, partlaýjy ösüş gazandy. 2020-nji ýylda Hytaýda iňňe koksynyň umumy önümçiligi 517kT, şol sanda 176kT kömür seriýasy we 341kT nebit seriýasy.
1.2 Iňňe koksynyň importy
2-nji suratda Hytaýda soňky 5 ýylda iňňe koksynyň import ýagdaýy görkezilýär. 2-nji suratdan görnüşi ýaly, COVID-19 ýaýramazyndan ozal Hytaýda iňňe koksunyň import mukdary ep-esli ýokarlandy we 2019-njy ýylda 270kT-a ýetdi. 2020-nji ýylda import edilýän iňňe koksynyň ýokary bahasy, bäsdeşlik ukybynyň peselmegi, uly inwentar we Europeewropada we ABŞ-da epidemiýalaryň yzygiderli ýaýramagy sebäpli Hytaýyň 2020-nji ýylda iňňe koksynyň import mukdary bary-ýogy 132kt bolup, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 51% peseldi. Statistikalara görä, 2020-nji ýylda getirilen iňňe koksynda nebit iňňesi koksy 27,5kT bolup, bu ýyl bilen deňeşdirilende 82,93% peseldi; Kömür ölçegli iňňe koksy 104.1kt, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 18,26% köp, esasy sebäbi Japanaponiýanyň we Günorta Koreýanyň deňiz gatnawynyň epidemiýa az täsir etmegidir, ikinjiden, Japanaponiýadan we Günorta Koreýadan käbir önümleriň bahasy Hytaýdaky şuňa meňzeş önümlerden pes we aşaky sargyt mukdary uly.
1.3 Iňňe koksynyň ulanylyş ugry
Iňňe koksy ýokary derejeli uglerod materialynyň bir görnüşidir, ol esasan aşa ýokary güýçli grafit elektrodyny we emeli grafit anod materiallaryny öndürmek üçin çig mal hökmünde ulanylýar. Terminalyň iň möhüm amaly meýdanlary, elektrik arkasy peç polat öndürmek we täze energiýa ulaglary üçin kuwwatly batareýalar.
FIG. 3 Hytaýda soňky 5 ýylda iňňe koksynyň ulanylyş tendensiýasyny görkezýär. Grafit elektrody iň uly amaly meýdan bolup, islegiň ösüş depgini birneme tekiz basgançaga girýär, negatiw elektrod materiallary bolsa çalt ösmegini dowam etdirýär. 2020-nji ýylda Hytaýda iňňe koksynyň umumy sarp edilişi (inwentar sarp etmegi hem goşmak bilen) 740kT boldy, şolardan 340kT negatiw material we 400kt grafit elektrod sarp edildi, bu negatiw materiallaryň sarp edilmeginiň 45% -ini emele getirdi.
2.1 eAF polat öndürmek
Demir we polat pudagy Hytaýda uglerod zyňyndylarynyň esasy öndürijisidir. Demir we poladyň iki esasy önümçilik usuly bar: partlaýjy peç we elektrik arkasy peç. Olaryň arasynda elektrik ýaýly peç polat öndürmek uglerodyň zyňyndylaryny 60% azaldyp biler we polat galyndylarynyň gaýtadan ulanylmagyny amala aşyryp biler we demir magdanynyň importyna garaşlylygy azaldyp biler. Demir we polat senagaty 2025-nji ýyla çenli “uglerodyň iň ýokary” we “uglerodyň bitaraplygy” maksadyna ýetmekde öňdeligi eýelemegi teklip etdi. Demir we polat pudagynyň milli syýasatynyň ýolbaşçylygynda öwrüji we partlaýjy peç polatyny elektrik ýaýly peç bilen çalyşmak üçin köp sanly polat zawody bolar.
2020-nji ýylda Hytaýyň çig polat önümçiligi 1054,4 mt bolup, şolardan eAF poladyň önümçiligi takmynan 96Mt bolup, dünýädäki ortaça 18%, ABŞ-nyň 67%, Europeanewropa Bileleşiginiň 39% we Japanaponiýanyň EAF poladynyň 22% bilen deňeşdirilende, eAF poladyň öndürilişi takmynan 96Mt bolup durýar. Senagat we maglumat tehnologiýasy ministrligi tarapyndan 2020-nji ýylyň 31-nji dekabrynda çykarylan “Demir we polat senagatynyň ýokary hilli ösüşine goldaw bermek boýunça gollanma” taslamasyna görä, 2025-nji ýyla çenli çig polat önümçiliginiň umumy mukdaryndaky eAF polat önümçiliginiň paýy 15% ~ 20% -e çenli ýokarlandyrylmaly. Içerki elektrik ýaýly peçiň ösüş tendensiýasy ýokary derejeli we uly göwrümli bolup, uly spesifikasiýa we aşa ýokary güýçli grafit elektrodyna has köp isleg bildirýär.
2.2 Grafit elektrodyň önümçilik ýagdaýy
Grafit elektrody eAF polat öndürmek üçin zerur sarp edilýän zat. 4-nji suratda Hytaýda soňky 5 ýylda grafit elektrodyň önümçilik kuwwaty we çykarylyşy görkezilýär. Grafit elektrodyň önümçilik kuwwaty 2016-njy ýylda 1050kT / a-dan 2020-nji ýylda 2200kt / a çenli ýokarlandy we ýyllyk ösüş depgini 15,94% boldy. Bu bäş ýyl, grafit elektrod öndürmek kuwwatynyň çalt ösýän döwri, şeýle hem grafit elektrod senagatynyň çalt ösüş döwri. 2017-nji ýyla çenli ýokary energiýa sarp edijiligi we ýokary hapalanmagy bilen adaty önümçilik pudagy hökmünde grafit elektrod senagaty önümçiligi azaldýar, kiçi we orta grafit elektrod kärhanalary ýapylýar, hatda halkara elektrod ägirtleri hem önümçiligi bes etmeli, gaýtadan satmaly we çykmaly. 2017-nji ýylda “pol polatyny” hökmany ýok etmek boýunça milli dolandyryş syýasatynyň täsiri astynda Hytaýda grafit elektrodyň bahasy birden ýokarlandy. Artykmaç girdeji bilen höweslendirilen grafit elektrod bazary kuwwatyň täzeden başlamagy we giňelmegi tolkunyny döretdi.
2019-njy ýylda Hytaýda grafit elektrodyň çykarylyşy soňky ýyllarda 1189kT-a ýetdi. 2020-nji ýylda epidemiýa sebäpli ýüze çykýan islegiň gowşaklygy sebäpli grafit elektrodyň çykarylyşy 1020kT çenli azaldy. Emma, umuman aýdanyňda, Hytaýyň grafit elektrod senagatynyň aşa aşa kuwwaty bar we ulanyş derejesi 2017-nji ýylda 70% -den 2020-nji ýylda 46% -e çenli peseldi, bu pes kuwwatlylygy ulanmagyň täze derejesi.
2.3 Grafit elektrod pudagynda iňňe koksynyň isleg derňewi
EAF poladyň ösüşi ultra ýokary güýçli grafit elektroda bolan islegi güýçlendirer. Grafit elektrodyna bolan islegiň 2025-nji ýylda takmynan 1300kt, çig iňňe koksyna bolan islegiň bolsa 450kT töweregi boljakdygy çak edilýär. Uly göwrümli we aşa ýokary güýçli grafit elektrod we bilelikdäki, nebit esasly iňňe koksy kömür esasly iňňe kokundan has gowudygy sebäpli, grafit elektrodynyň nebit esasly iňňe koksyna bolan islegi has köpeler we kömür esasly iňňe koksynyň bazar ýerini tutar.
Iş wagty: Mart-23-2022